Τι είναι το γαϊτανάκι που κυριαρχεί στα αποκριάτικα έθιμα της χώρας μας;

Από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας είναι και το περίφημο γαϊτανάκι, ένας χορός ή ακριβέστερα ένα χορευτικό παιχνίδι, το οποίο ταιριάζει απόλυτα με το χρώμα και τη διάθεση των εορτών.

Η προέλευση του εθίμου
Το γαϊτανάκι πέρασε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και έδεσε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χορευτικός χαρακτήρας του δεν άφηναν κανέναν αδιάφορο!

Πώς εκτελείται αυτό το χορευτικό παιχνίδι
Xρειάζονται 13 άτομα για να στήσουν τον ιδιότυπο χορό. Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο/κοντάρι στο κέντρο, από την κορυφή τού οποίου ξεκινούν 12 μακριές κορδέλες, καθεμιά με διαφορετικό χρώμα (ο αριθμός ποικίλλει). Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και είναι αυτές που δίνουν το όνομά τους και στο έθιμο. Γύρω από τον στύλο 12 χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν ταυτόχρονα ανά ζευγάρια, τραγουδώντας το παραδοσιακό τραγούδι. Καθώς κινούνται γύρω από τον στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του κι έτσι όπως γυρνούν, πλέκουν τις κορδέλες γύρω από τον στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς, με τον ίδιο τρόπο που έπλεκαν παλιά οι γυναίκες τα γαϊτάνια και στόλιζαν τις παραδοσιακές φορεσιές. Όταν οι κορδέλες έχουν όλες τυλιχτεί και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά στο κοντάρι, αντιστρέφεται η φορά του χορού και αφού τα γαϊτάνια ξετυλιχτούν ο χορός τελειώνει.

Ο συμβολισμός
Στις περισσότερες περιπτώσεις το γαϊτανάκι αποτελεί παραδοσιακή γιορτή αιώνων, διαφόρων αγροτικών κυρίως περιοχών, συμβολίζοντας το πνεύμα της συναδέλφωσης, της αγάπης και της ομόνοιας. Πιθανόν ο κυκλικός αυτός χορός να υποδηλώνει τον κύκλο της ζωής, από την χαρά στην λύπη, από τον χειμώνα στην άνοιξη, από την ζωή στον θάνατο και το αντίθετο. Σε πολλές περιοχές το γαϊτανάκι σήμερα το χορεύουν τις Αποκριές υπάρχουν όμως πολλές μαρτυρίες ότι παλαιότερα χορεύονταν τα Θεοφάνεια αμέσως μετά τον αγιασμό των υδάτων ή την Πρωτοχρονιά, μάλιστα αρκετές περιοχές κρατούν ακόμη το έθιμο αυτές τις ημέρες. Οι λόγοι για τους οποίους μεταφέρθηκε το γαϊτανάκι στις Αποκριές δεν είναι γνωστοί, ίσως διότι σε άλλες περιοχές να χορευόταν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και οι υπόλοιπες θέλησαν να «προσαρμοστούν».

Πηγή: infokids.gr

Διαβάστε περισσότερα

Τσικνοπέμπτη: το έθιμο της απόλυτης κρεατοφαγίας

Την Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου, τη γνωστή σε όλους Τσικνοπέμπτη, παίρνουν στην κυριολεξία φωτιά οι σούβλες, τα κάρβουνα και τα πιρούνια, αφού επιβάλλεται η κατανάλωση κρέατος, κατά προτίμηση ψητού. Πώς όμως, καθιερώθηκε αυτό το έθιμο, τι συμβολίζει και γιατί προτιμήθηκε η Πέμπτη και όχι μία άλλη ημέρα της εβδομάδας;

11 ημέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα, την δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου  που ονομάζεται «Κρεατινή»,  γιορτάζεται η Τσικνοπέμπτη ως ημέρα χαράς αλλά και προετοιμασίας για τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς καθώς πλησιάζει η Σαρακοστή πριν το Πάσχα. Τότε ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα και την Καθαρή Δευτέρα. Η λογική πολλών διατροφικών συνηθειών ακόμη και στη σημερινή εποχή σχετίζεται με την «ευλαβική» τήρηση των περιόδων νηστείας  τα παλαιότερα χρόνια. Η επιλογή της Πέμπτης ως καθιερωμένης ημέρας του συγκεκριμένου εορτασμού έγινε επειδή οι νηστείες της Τετάρτης και της Παρασκευής θεωρούνται πολύ σημαντικές από την ορθόδοξη εκκλησία, οπότε επέλεξαν την ενδιάμεση μέρα, δηλαδή την Πέμπτη. Το όνομα Τσικνοπέμπτη αποτυπώνει τον χαρακτήρα του εορτασμού της ημέρας αυτής που επιβάλλει την κατανάλωση άφθονου λιπαρού κρέατος ψημένου στα κάρβουνα, ώστε κατά το ψήσιμο, να βγάλει την απαραίτητη «τσίκνα». 

Η Αποκριά, το γνωστό μας Τριώδιο, περιλαμβάνει χρονικά 3 εβδομάδες, την Προφωνή ή και Απολυτή, την Κρεατινή ή Κρεοφάγο και τη Τυρινή ή Τυροφάγο. Η πρώτη εβδομάδα λέγεται και Προφωνή γιατί στα βυζαντινά χρόνια διαλαλούσαν τον ερχομό της Αποκριάς, ώστε να προμηθευτούν όλοι ζώα για τη γιορτή.  Την Κυριακή μετά την Τσικνοπέμπτη, τρώμε κρέας για τελευταία φορά πριν το Πάσχα. Στα παλιά χρόνια, και τις δύο αυτές ημέρες οι  χριστιανοί συνήθιζαν να κάνουν τραπέζια με κρέατα, όχι μόνο γιατί τελείωνε η κρεοφαγία αλλά και γιατί συνηθιζόταν να προσφέρουν νεκρόδειπνα στη μνήμη των πεθαμένων. Την επόμενη εβδομάδα, την «Τυρινή»,  επιτρέπονται μόνο αυγά και γαλακτοκομικά και από την Καθαρά Δευτέρα αρχίζει η δύσκολη νηστεία των πενήντα ημερών μέχρι το Πάσχα.

Ετυμολογικά η λέξη Αποκριά σημαίνει αποχή από το κρέας και σηματοδοτεί την έναρξη της 40ήμερης νηστείας πριν το Πάσχα. Και η λέξη Καρναβάλι (Carnival) συνδέεται με την Αποκριά, καθώς προέρχεται από το λατινικό carnem levare που δηλώνει επίσης την αποχή από το κρέας. Οι ρίζες των εκδηλώσεων αυτών βρίσκονται, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, στην αρχαία Ελλάδα και είναι συνυφασμένες με τη Διονυσιακή λατρεία και τις βακχικές γιορτές που τοποθετούνται στις αρχές της άνοιξης και οι οποίες επιβίωσαν με παραλλαγές μέχρι και τα χριστιανικά χρόνια. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης». Μαζί με τους διάφορους τρόπους προετοιμασίας του κρέατος ανάλογα με τις τοπικές παραδόσεις, υπάρχει και η παράδοση του μασκαρέματος που έχει τις ρίζες του στις ειδωλολατρικές γιορτές για να διώξουν τα κακά πνεύματα του χειμώνα και να εξασφαλίσουν μια καλή σοδειά. 

Πηγή: itrofi.gr

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το Τριώδιο, γιατί ονομάζεται έτσι, πότε ξεκινά και πότε ολοκληρώνεται;

Τριώδιο ονομάζεται, σύμφωνα με τους κανόνες της ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας, η κινητή περίοδος που ξεκινά την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.

Το Τριώδιο έχει λάβει την ονομασία αυτή από το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο, το Τριώδιο, το οποίο περιλαμβάνει τους ύμνους που ψάλλονται στις εκκλησίες κατά τη συγκεκριμένη περίοδο.

Οι ύμνοι αυτοί έχουν τρεις ωδές σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ύμνους τις εκκλησίας, οι οποίοι έχουν εννέα ωδές. Αυτός είναι και ο λόγος που το βιβλίο αυτό, και κατ’ επέκταση και η συγκεκριμένη χρονική περίοδος, ονομάστηκαν Τριώδιο.

Οι ύμνοι του Τριωδίου γράφτηκαν από τον 5ο έως τον 15ο αιώνα μ.Χ. Χειρόγραφα των ύμνων του Τριωδίου σώζονται από τον 10ο αιώνα μ.Χ. ενώ για πρώτη φορά τυπώθηκε, το εν λόγω βιβλίο, στα Ελληνικά το 1522 μ.Χ. στην Βενετία.

Το Τριώδιο, ως χρονική περίοδο, αναφέρεται στις τρεις πρώτες εβδομάδες που οι χριστιανοί ετοιμάζονται για την μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Κάθε Κυριακή αυτών των τριών εβδομάδων έχει τη δική της σημειολογία.

Η πρώτη, η Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου προτρέπει τους Χριστιανούς να είναι ταπεινοί, όπως ο Τελώνης και όχι υπερήφανοι όπως ο Φαρισαίος.

Η δεύτερη, η Κυριακή του Ασώτου, διδάσκει την αξία της μετάνοιας και το μεγαλείο της συγχωρέσεως.

Το Σάββατο πριν από την τρίτη Κυριακή ονομάζεται Ψυχοσάββατο ή Σάββατο των Ψυχών. Καθιερώθηκε από την εκκλησία ως ημέρα που προσευχόμαστε και προσφέρουμε κόλλυβα για όλους αυτούς που για διάφορους λόγους δεν μνημονεύονται σε μνημόσυνα. Όπως είναι άνθρωποι που δεν τους απέμειναν συγγενείς, ώστε να τους κάνουν μνημόσυνο. Παρόλο που κάθε Σάββατο του έτους είναι αφιερωμένο από την εκκλησία μας στους θανώντες, το συγκεκριμένο Σάββατο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ακολουθεί η Κυριακή της Απόκρεω, η οποία αναφέρεται στην Δευτέρα Παρουσία του Χριστού και έτσι παρακαλούμε το Θεό από την προηγουμένη να τους αναπαύσει.

Η τρίτη Κυριακή, η Κυριακή της Απόκρεω, αναφέρεται στην Δευτέρα Παρουσία, στην κρίση που θα λάβει χώρα, καθώς επίσης και στη χριστιανική αγάπη. Ονομάζεται δε έτσι, επειδή είναι η τελευταία ημέρα που οι Χριστιανοί επιτρέπεται να φάνε κρέας.

Η εβδομάδα που ξεκινά ονομάζεται και εβδομάδα της Τυρινής ή Τυροφάγου. Εβδομάδα που επιτρέπεται η βρώση τυροκομικών, αυγών και ψαριών.

Η τέταρτη, η Κυριακή της Τυροφάγου, αναφέρεται στην εξορία των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο.  Έτσι, το Ευαγγέλιο της ημέρας παροτρύνει τους πιστούς να νηστεύουν χωρίς να το επιδεικνύουν, να συγχωρούν όσους τους έχουν βλάψει και να διάγουν βίο ενάρετο και ελεήμονα.

Ακολουθεί η Καθαρά Δευτέρα, με την οποία ξεκινά η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Περίοδος νηστείας, προσευχής, περισυλλογής, κατά την οποία οι πιστοί προετοιμάζονται για την μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση του Κυρίου. Ονομάζεται Τεσσαρακοστή γιατί μιμείται την σαρανταήμερη νηστεία που έκανε ο Χριστός, ενώ λέγεται και Μεγάλη για να υπάρχει σαφής διαχωρισμός από τη νηστεία των Χριστουγέννων.

Πηγή: dogma.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΙΚΝΟΠΕΜΠΤΗ 2019 στο Κωνσταντινάτο

~ΤΣΙΚΝΟΠΕΜΠΤΗ 2019~

με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μικρασιατών Κωνσταντινάτου

Διαβάστε περισσότερα