Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016


Η βασιλόπιτα ίσως είναι το μοναδικό έθιμο που τηρείται με ευλάβεια από όλους τους Έλληνες, όπου κι αν βρίσκονται. Με το κρυμμένο «φλουρί» της συμβολίζει την εύνοια της τύχης, που θα φανερώσει τον τυχερό του χρόνου. Πού όμως πρέπει να αναζητήσουμε τη ρίζα του γλυκού εθίμου της πρωτοχρονιάτικης βασιλόπιτας; 

Η ορθόδοξη χριστιανική παράδοση συνέδεσε αυτό το έθιμο με την ανάμνηση ενός γεγονότος, που συνέβη στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία, όπου επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισάρειας και ζούσε βοηθώντας κάθε φτωχό και ανήμπορο. Η παράδοση λέει πως κάποια χρονιά έπεσε μεγάλη σιτοδεία στη χώρα, η γη δεν κάρπισε και ο κόσμος πεινούσε. Ο σκληρός όμως Έπαρχος Ελβίνιος ζητούσε οπωσδήποτε το φόρο της «δεκάτης» και απειλούσε με επιδρομή και λεηλασία την Καισάρεια. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από κάθε νοικοκύρη να προσφέρει ένα χρυσαφικό, για να τα παραδώσουν ως «λύτρα» στον Έπαρχο και να σώσουν την πόλη και τη ζωή τους. Έτσι μαζεύτηκε ένας ολόκληρος θησαυρός. Ο Μέγας Βασίλειος προσευχήθηκε και μετά παρουσίασε στο στρατηγό τα χρυσαφικά που είχε μαζέψει μέσα σε ένα σεντούκι. Τη στιγμή όμως, που ο στρατηγός άνοιξε το σεντούκι και ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά, έγινε το θαύμα! Όλοι οι συγκεντρωμένοι είδαν μια λάμψη και αμέσως μετά έναν καβαλάρη να ορμάει με το στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους στρατιώτες του και σε ελάχιστο χρόνο ο κακός στρατηγός και οι δικοί του αφανίστηκαν. Κατά την παράδοση ο λαμπρός καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος με πλήθος Αγγέλων, που απομάκρυνε το στρατό του Έπαρχου και απάλλαξε την πόλη από την καταστροφή. Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισαρείας, αλλά ο Μέγας Βασίλειος βρέθηκε σε δύσκολη θέση αφού έπρεπε να επιστρέψει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης χωρίς να ξέρει τι ανήκει στον καθένα. Προσευχήθηκε λοιπόν και ο Θεός τον φώτισε με μια ωραία ιδέα. Επειδή ο κόσμος πεινούσε, έδωσε εντολή και ετοιμάστηκαν τόσοι εορτάσιμοι άρτοι, όσες και οι οικογένειες, που είχαν προσφέρει τιμαλφή. Σε κάθε άρτο τοποθετήθηκε και από ένα χρυσό αντικείμενο και άφησε στη χάρη του Θεού να καθορίσει τί θα τύχαινε στον καθένα. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, μα η έκπληξή τους ήταν ακόμη μεγαλύτερη, όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωμάκι αυτό και έβρισκε μέσα το χρυσαφικό της! Από τότε η βασιλόπιτα με το «φλουρί», για τον τυχερό του χρόνου, καθιερώθηκε σαν έθιμο, που εορτάζεται την πρώτη μέρα του χρόνου στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου.
Τους ωραιότερους πλακούντες ζυμωμένους με μαγιά, αβγά, ελαφρό λίπος και ζάχαρη, λένε οι Λαογράφοι, τους παρασκεύαζαν οι Βυζαντινοί. Τους ονόμαζαν «πίτες», έβαζαν μέσα φλουρί κωνσταντινάτο και τους στόλιζαν με ζυμαρένιο σταυρό στο κέντρο και με το μονόγραμμα της Παναγίας και του Χριστού δεξιά και αριστερά. Αυτές τις πίτες τις συνέδεσαν με το θρύλο του Αγίου Βασιλείου και τις καθιέρωσαν ως αναπόσπαστο άρτυμα και έθιμο της πρωτοχρονιάς. Έτσι η βασιλόπιτα ξεκίνησε σαν αρχαιοελληνική λατρευτική ιερή συνήθεια, πέρασε μέσω των Ρωμαίων στο Βυζάντιο, όπου ενδύθηκε το χριστιανικό μανδύα, δέθηκε με τη γιορτή ενός από τους πιο προσφιλείς Αγίους της ελληνικής ορθοδοξίας, του Αγίου Βασιλείου, που τιμάται η μνήμη του την πρώτη Ιανουαρίου, και έφτασε στις μέρες μας ως το χαρακτηριστικότερο έθιμο της ελληνικής πρωτοχρονιάς.
Το έθιμο της βασιλόπιτας λοιπόν, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, για να μας θυμίζει την αγάπη και την καλοσύνη του Αγίου Βασιλείου. Στις μέρες μας βάζουμε μέσα στην πίτα ένα κέρμα, το φλουρί, πιστεύοντας ότι σε όποιον πέσει, αυτός θα είναι ο τυχερός και ευνοούμενος του νέου έτους! Οι συνταγές ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή, όπως βέβαια και το γούρι καλής τύχης, που μπαίνει στα τοπικά πρωτοχρονιάτικα ψωμιά, τις πίτες και τα κέικ. Σήμερα, το φλουρί- είτε πραγματικό νόμισμα είτε ψεύτικο- είναι αυτό που παίρνουν οι περισσότεροι από εμάς, όταν πετύχουν το τυχερό κομμάτι. Αλλά στο παρελθόν το γούρι μπορεί να ήταν ένα άσπρο κουμπί ή ένα κομμάτι κόκκινη κλωστή, ιδίως αν η οικογένεια ήταν φτωχή. Σε ορισμένες περιοχές έβαζαν βελανίδια και κομμάτια καλαμποκιού ή ακόμα και μικρά κλαδάκια από κάποια δέντρα.
Αξίζει να αναφερθεί, ότι στο παρελθόν, κυρίως στη Δυτική Μακεδονία και στη Θράκη, όταν έρχονταν ο καιρός να μοιράσει ο πατέρας της μεγάλης πατριαρχικής οικογένειας το βιός του στους γιους, άφηνε στη χάρη του Αη-Βασίλη να κρίνει το τι έπρεπε να πάρει ο καθένας. Έτσι στη μεγάλη βασιλόπιτα τα «σημάδια» δεν έμπαιναν για ευχή, αλλά για «τάξιμο». Και τα κομμάτια της πίτας τη χρονιά εκείνη τα ονόμαζαν «φιλιά». Σε όποιου γιου το «φιλί» έπεφτε το νόμισμα, θα έπαιρνε το σπίτι. Σε όποιου το φασόλι, το ποτιστικό χωράφι και ούτω καθεξής.
Αλλά και η κοπή της βασιλόπιτας στο παρελθόν γίνονταν με αληθινή ιεροπρέπεια. Πρώτα ο νοικοκύρης την έστεφε τρεις φορές στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Έπειτα έκανε με κλειδί, με μαχαίρι ή με πιρούνι τρεις φορές το σημείο του σταυρού, για να κόβεται η κακογλωσσιά, να κλειδώνονται τα κακά στόματα ή να αποτρέπεται το κακό μάτι, και την ώρα ακριβώς που άλλαζε ο χρόνος, άρχιζε να ονοματίζει τα κομμάτια, με καθιερωμένη πάντα σειρά. Πρώτο ήταν του Αη-Βασίλη. Έπειτα του Χριστού και της Παναγίας, του σπιτιού και στη σειρά όλων των μελών της οικογένειας, κατά ηλικία, αρχίζοντας από τους μεγαλύτερους και καταλήγοντας στα παιδιά. Κομμάτι έκοβε και για τους φτωχούς. Και όταν τελείωνε το εορταστικό δείπνο η οικογένεια, ο νοικοκύρης κατέβαινε στο στάβλο, να ταΐσει την πίτα τους στα ζωντανά, ενώ την επαύριον θρυμμάτιζε και σκορπούσε ένα κομμάτι στα κτήματα και στα αμπέλια.
Πηγή: blog.simvlos.com

Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου 2016

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Κωνσταντινάτου «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», πιστός στο μικρασιάτικο-κωνσταντινιώτικο έθιμο του χριστουγεννιάτικου πατσά, θα κεράσει πατσά (και σούπα μοσχάρι για όσους δεν προτιμούν τον πατσά!) και κρασί στο προαύλιο του σχολείου την Τρίτη 3 Ιανουαρίου 2017, ώρα 6:00 μ.μ. Σας περιμένουμε!

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς αρχίζει πάλι με τα κάλαντα των παιδιών το πρωί και των μεγάλων το  βράδυ. Αυτήν την ημέρα συνήθιζαν να ρίχνουν στάχτη γύρω από τα σπίτια τους για να μη μαζεύονται τα μυρμήγκια την άνοιξη. Τέτοια μέρα πήγαινε η νονά το δώρο στο βαφτιστικό της, το «δινιξίμι» όπως το έλεγαν. Μαζί με το δώρο έβαζε πορτοκάλια, καρύδια, κουλουράκια και άλλα. Οι νοικοκυρές από νωρίς ετοίμαζαν τα φαγητά και την βασιλόπιτα. Η βασιλόπιτα δεν ήταν όπως η σημερινή. Την έφτιαχναν συνήθως με τυρί και με φύλλα ψημένα στο «σιάτσι» που τα είχαν έτοιμα από πολύ πριν. Μέσα, εκτός από το κέρμα, έβαζαν σιτάρι, κριθάρι, φασόλι, ένα ξυλάκι από κληματαριά, μια κοτσάλα (=κοτσάνι άχυρου με ρόζο), που το έπαιρναν από το αχούρι (=στάβλο). 

Το βράδυ καθόταν όλη η οικογένεια γύρω από το τραπέζι κι αφού το θυμιάτιζαν, έτρωγαν όλοι μαζί. Μετά το φαγητό ο πατέρας ή ο πάππους, αν υπήρχε, έπαιρνε μπροστά του τη βασιλόπιτα, τη γύριζε τρεις φορές και αφού την σταύρωνε με το μαχαίρι, την έκοβε σε κομμάτια, ονομάζοντάς τα. Το πρώτο για τον Χριστό, το δεύτερο για την Παναγία, για τον Άγιο Βασίλη, για το σπίτι, τα «χαϊβάνια» (=ζωντανά), τα χωράφια και μετά για τα μελή της οικογένειας κατά σειρά ηλικίας. 

Το τραπέζι  της παραμονής  ήταν πλουσιοπάροχο. Εκτός από τα φαγητά, δεν έλειπαν τα φρούτα και οι ξηροί καρποί. Έβαζαν επάνω και ένα πιάτο με σιτάρι απ’ το οποίο έριχναν λίγο το πρωί στο εικονοστάσι για καλή υγεία. Το τραπέζι αυτής της νύχτας έμενε στρωμένο, με το κομμάτι του Άη-Βασίλη, για να έρθει ο Άγιος να φάει και να το ευλογήσει. Για να δουν την τύχη τους πάλι, αλλά και να διασκεδάσουν τα παιδιά, έβαζε ο πατέρας μέσα στο καπέλο του καρύδια και κουνώντας τα περνούσε απ’ τον καθένα και τα μοίραζε. Θεωρούσαν ότι όποιου το καρύδι ήταν γερό και γεμάτο θα ήταν τυχερός τη νέα χρόνια. Κατέβαινε επίσης στο στάβλο κι έκρυβε καρύδια  στο «σάλμα» (=άχυρα), μέσα στο «μπαχνί» (=μέρος που τρώνε τα ζώα). Όποιος ξυπνούσε πρώτος το πρωί, πήγαινε να τα πάρει. Αν τα έβρισκε και ήταν γερά θα του πήγαινε καλά η χρόνια. Συνήθως δεν τα έβρισκαν γιατί τα έτρωγαν τα ζώα. 

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς ήταν αφιερωμένο στα «κουρτσούδια» (=κοριτσάκια). Μετά  τη Θεία Λειτουργία, ξεκινούσαν για το «ποδαρικό» σε φιλικά και συγγενικά σπίτια. Τα αγοράκια δεν τα άφηναν οι μάνες να πάνε σε αλλά σπίτια αυτό το πρωινό. Προτιμούσαν να πηγαίνουν τα κορίτσια για να φέρουν γούρι στο σπίτι, να γεννούν και να πολλαπλασιάζονται τα αγαθά, όπως τα θηλυκά. Το πρώτο κορίτσι που θα πήγαινε σε  κάποιο σπίτι το έβαζε η νοικοκυρά να καθίσει μπροστά στο τζάκι ή στη σόμπα, πάνω σε ένα «φκάλι» (= σκούπα) για πλούσια αγαθά, όσα τα ξυλάκια της σκούπας. Το κοριτσάκι, κρατώντας τη μασιά και ανακατεύοντας σταυρωτά τα κάρβουνα, επαναλάμβανε διάφορες ευχές για καλά χωράφια, καλά «μοσχαρούδια», καλά «σταρούδια», για γερά «πιδούδια» (=αγοράκια), καλά «κουρτσούδια», καλές κλώσσες και «πλούδια» (=πουλάκια), για πολλά μπερεκέτια κι όποια άλλη ευχή ήθελε η νοικοκυρά. Μετά του έδινε ένα πιάτο με κοτόπουλο και πλιγούρι, το φαγητό της μέρας αυτής, και πήγαιναν στο «κμασι» (=κοτέτσι). Εκεί, ενώ έτρωγε τον «κούπανο» (=μπούτι κοτόπουλου), έριχνε το πλιγούρι στις κότες να φάνε, να γίνουν πολλές, όσες τα σπυριά του πλιγουριού. Στα παιδιά αυτά έδιναν φυσικά και το καλύτερο «μπαξίσι» (=δώρο).

Επιμέλεια: Μαίρη Καλαμάρη (από αφηγήσεις της Στέλλας Καλαμάρη)
Ο ετήσιος χορός του Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Κωνσταντινάτου «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος» στις 26-12-2016 στο κοσμικό κέντρο «ΡΕΑ» σημείωσε μεγάλη επιτυχία για άλλη μια χρονιά. Τα χορευτικά τμήματα του συλλόγου, παιδικό και ενηλίκων, άνοιξαν τη βραδιά με χορούς από τη Μικρά Ασία και την Ήπειρο και ακολούθησε γλέντι με καλό φαγητό και μουσική από την παραδοσιακή ορχήστρα «Σίρρις». Ευχαριστούμε όλους όσοι στήριξαν την προσπάθεια του συλλόγου μας με την παρουσία τους. Τέλος, ευχαριστούμε όλους τους επιχειρηματίες που πρόσφεραν δώρα για τη λαχειοφόρο αγορά της βραδιάς αλλά και τους χορηγούς του ετήσιου πολυσέλιδου ημερολογίου του συλλόγου.

Ακολουθούν φωτογραφίες από την εκδήλωση:





















Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2016




Οι ετοιμασίες στο Κωνσταντινάτο για τις γιορτές των Χριστουγέννων άρχιζαν από πολύ νωρίς. Οι γυναίκες φρόντιζαν να είχαν το σπίτι καθαροί ρούχα πλυμένα και στεγνωμένα. Οι άντρες έπρεπε να είχαν τελειώσει με τις δουλειές στα χωράφια, να είχαν αλέσει το σιτάρι. Ετοίμαζαν άφθονα ξύλα για τη σόμπα η το τζάκι γιατί έπρεπε να καίει μέρα νύχτα όλες τις μέρες των γιορτών. Κι όλα αυτά για των φόβο των καλικάντζαρων.

Την παραμονή των Χριστουγέννων όλο το χωριό ήταν στο πόδι. Κάθε σπίτι έτρεφε κι από ένα γουρούνι (γρουνι), το οποίο το έσφαζαν την παραμονή. Οι νοικοκυρές χαράματα ξεκινούσαν τα ζυμώματα για να ετοιμάσουν το ψωμί των ημερών, τα χριστόψωμα και τα χαρακτηριστικά «τσρακούδια». Το χριστόψωμο το έφτιαχναν από το ζυμάρι για το ψωμί. Το άπλωναν στο ταψί με τα δάχτυλα και σχημάτιζαν επάνω με κομμάτια ζύμης ένα αλέτρι με τον ζυγό. Δεξιά κι αριστερά σχημάτιζαν τα γράμματα του Ιησού Χριστού και γύρω-γύρω έβαζαν μικρά ψωμάκια τα οποία, την ημέρα των Χριστουγέννων, τα τάιζαν στα ζώα τους. Τα τσρακούδια ήταν και είναι γιορτινά ψωμάκια κι αυτά από το ίδιο ζυμάρι. Τα έπλαθαν με λάδι, μαυροπίπερο και κανέλα σε σχήμα σαλιγκαριού. Τα άλειφαν με αυγό και τα πασπάλιζαν με σουσάμι. Είχαν πρώτη θέση σε όλες τις μεγάλες γιορτές. Ήταν επίσης και τα ψωμάκια των μνημόσυνων. Ετοίμαζαν και μια γλυκιά πίτα, την «μιλίνα». Από νωρίς επίσης ετοίμαζαν τον πατσά (από το κεφάλι του γουρουνιού) και την τηγάνια (από τα εντόσθια). Τα φαγητά αυτά τα έτρωγαν το πρωί μετά την Θεία Λειτουργία. 

Πρωί-πρωί έβγαιναν και τα παιδιά (μόνο τα αγόρια), για να ψάλλουν τα κάλαντα στα σπίτια του χωρίου. Οι νοικοκυρές με χαρά τα υποδέχονταν και τα έδιναν φιλοδωρήματα όπως φρούτα, ξηρούς καρπούς αλλά και «παράδες» (=χρήματα) . Τα κάλαντα όμως δεν τα έψαλλαν μόνο τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι. Με το που νύχτωνε, ξεκινούσαν παρέες-παρέες, γυρνώντας στης γειτονιές του χωρίου. Οι κάτοικοι τους περίμεναν κι άνοιγαν τα σπίτια τους. Τους έδιναν ότι είχε η σοδιά τους. Σιτάρι, κριθάρι, όσπρια, ακόμα και κομμάτια από το φρεσκοσφαγμένο γουρούνι. Τα κομμάτια από το κρέας  τα κάρφωναν σε ένα ξύλινο σουβλί που είχαν μαζί τους γι αυτό το λόγο. 

Το βράδυ της παραμονής καθόταν όλη η οικογένεια γύρω από το τραπέζι του Χριστού με τα νηστίσιμα φαγητά. Αφού θυμιάτιζε η νοικοκυρά το τραπέζι, ο πατέρας έκοβε τα χριστόψωμα και τα μοίραζε. Αυτά που περίσσευαν τα κρατούσαν για την παραμονή των φώτων. Τα φαγητά της ημέρας των Χριστουγέννων γινόταν από το χοιρινό, μαγειρεμένο με διαφόρους τρόπους. 

Όπως σε όλες τις γιορτές έτσι και τα Χριστούγεννα, όταν νύχτωνε ξεκινούσαν οι «βίζιτες», δηλαδή επισκέψεις σε σπίτια που γιόρταζαν, για να ευχηθούν. Εκεί φυσικά τους περίμεναν τραπέζια στρωμένα με κάθε λογής μεζέδες, ούζο και κρασί.

Η δεύτερη μέρα ήταν αφιερωμένη στην τακτοποίηση των κρεάτων από τα γουρούνια. Η μέρα ξεκινούσε στις αυλές των σπιτιών. Εκεί, σε μεγάλα καζάνια τσιγάριζαν τα λίπη και τα κρέατα. Από τα λίπη έκαναν λίγο «παστό». Από τα υπόλοιπα λίπη έβγαζαν τη «λίγδα» και τις «τσιγαρίδες» κι από τα κρέατα έφτιαχναν τον «καβουρμά». Αυτά τα έβαζαν μέσα σε μεγάλα πήλινα δοχεία, τις «βατίνες» και τα διατηρούσαν όλο το χρόνο. Αντί για λάδι χρησιμοποιούσαν τη λίγδα κι αντί για κρέας τις τσιγαρίδες και τον καβουρμά.

Επιμέλεια: Μαίρη Καλαμάρη (από αφηγήσεις της Στέλλας Καλαμάρη)

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2016

Η χριστουγεννιάτικη γιορτή που διοργάνωσε σήμερα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Κωνσταντινάτου στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και το παλιό δημοτικό σχολείο ήταν πραγματικά κατάμεστο από κόσμο. 

Την εκδήλωσε άνοιξε η κ. Ραλλού Καγιόγλου-Γκόγκου με την πολύ όμορφη ομιλία «Χριστούγεννα: γιορτή ελπίδας και χαράς» και ακολούθησαν κάλαντα και παραδοσιακά τραγούδια από τη Χορωδία του συλλόγου. Η έκπληξη, όμως, της βραδιάς ήταν τα παιδιά του χορευτικού τα οποία έπαιξαν τη θεατρική παράσταση «Τα Χριστούγεννα του Μπαρμπα-Πανώφ» και ενθουσίασαν τον κόσμο με την εξαιρετική παρουσία τους. Στο τέλος, η πρόεδρος κ. Σοφία Στοΐδου μοίρασε συμβολικά δώρα στα παιδιά και μαζί με τον πατέρα Ιωάννη ευχαρίστησαν και αποχαιρέτισαν τον κόσμο.

Η επόμενη εκδήλωση του Συλλόγου μας είναι ο ετήσιος χορός στο κοσμικό κέντρο ΡΕΑ στις 26 Δεκεμβρίου 2016. Σας περιμένουμε όλους! Καλά Χριστούγεννα με αγάπη, υγεία και ειρήνη σε όλο τον κόσμο!

Ακολουθούν φωτογραφίες από την εκδήλωση: